سوره فاتحه یا حمد نخستین سوره قرآن کریم، ملقب به ام الکتاب، از سوره‌های مکی و در جزء یک قرار دارد. این سوره از سوره‌های «قصار» است که در عین اختصار، بنا بر روایات، در معنا بزرگ و اساس قرآن است. سورهٔ فاتحه در نمازهای واجب و مستحب خوانده می‌شود و محتوای اصلی آن، توحید و حمد خداوند است.

در فضیلت این سوره آمده است، نزول آن باعث عدم نزول عذاب بر امت اسلام خواهد شد. خواندن سورهٔ حمد در رکعت اول و دوم نمازهای واجب و مستحب، واجب است. خواندن این سوره بر بالین بیمار و هنگام گذاشتن مرده در قبر، مستحب است.
ارزش و اهمیت خاص این سوره باعث شده بیش از بیست نام برای آن ذکر شود که مشهورترینِ آنها عبارتند از: حمد، ام القرآن، سبع المثانی، کنز، اساس، مناجات، شفاء، دعا، کافیه، وافیه، راقیه(تعویذ کننده و پناه‌دهنده).[۲] جلال الدین سیوطی در کتاب الاتقان فی علوم القرآن ۲۵ نام برای سوره حمد ذکر کرده است که برخی از آنها عبارتند از: فاتحة الکتاب، اُم الکتاب، اُم القرآن، السبع المثانی، القرآن العظیم، الواقیه، الکنز، النور، سورة الشکر، الشِفا، الشافیه، سورة الدعا