در باره حضرت رقیه(س) کتابها و نوشتارهای متعددی خصوصاً در دوران معاصر نگاشته شده است که محوریت اکثر آنها اشعار، نام و سرگذشت و نحوه شهادت ایشان و یا پاسخ به شبهات است اما رویکرد این مقاله نوعی بازخوانی آثار و منابع کهن برای یافتن گونهای مؤید و مستند بر وجود چنین شخصیتی در عاشورا و شهادت او در شهر شام است. علت انتخاب بازه زمانی تا پایان قرن هفتم هم بدین جهت است که این منابع، منابع مصدر هستند و کتب بعد از قرن هفتم تا دوره معاصر اکثراً به این منابع ارجاع میدهند. از این رو اهمیت بازشناسی این منابع روشن میشود.
۱. قرن دوم هجری (نقل «سیف بن عمیره»؛ صحابی بزرگ امام صادق (ع))
از قدیمیترین اسناد موجودی که نام حضرت رقیه (س) در آن ذکرشده، قصیده سوزناک «سیف بن عمیره» از راویان برجسته احادیث امام صادق (ع) است. نجاشی در کتاب «رجالی» خود در وصف او مینویسد:
سیف بن عمیره نخعی کوفی، از امام صادق و امام کاظم (ع) روایت نقل میکند.
«و او دارای کتابی است که جماعتی از راویان از کتاب او نقل روایت میکنند». (نجاشی، ۱۸۹:۱۴۲۴)
شیخ طوسی نیز در کتاب رجالی خود او را ثقه و مورد تأیید میداند (طوسی، ۱۴۱۵: ۲۲۲). میرزا محمد بن علی بن ابراهیم استرآبادی هم در کتاب «منهج المقال» خود، ایشان را ثقه و از اصحاب امام صادق و امام کاظم (ع) معرفی مینماید (استرآبادی، ۱۴۲۲: ۲/۱۴۱).
در مجموع میتوان گفت سیف بن عمیره از اصحاب جلیلالقدر دو امام شیعه، از راویان زیارت عاشورا، دارای آثار و مورد تأیید اکثر رجالیون شیعه است. این شخصیت در ذکر مصائب امام حسین (ع) قصیدهای جانسوز دارد که در ابیات آن، دو بار از حضرت رقیه (س) یاد میکند.