در تازهترین برنامهی «گوشهنگار» که «موزیک خوب» با هدف آشنایی مخاطبانِ عامتر با دستگاهها و آوازهای ایرانی تهیه کرده است، این بار «امیر اثنیعشری» -خوانندهی موسیقی اصیل ایران- دربارهی آواز دشتی توضیحانی داده و نمونههایی را نیز اجرا میکند.
-------
آواز دشتی یکی از آوازهای موسیقی ایرانی است و از ملحقات دستگاه شور دانسته میشود. آواز دشتی احتمالاً برگرفته از منطقهٔ دشتستان است (که امروزه در استان بوشهر قرار دارد و با استان فارس مجاورت دارد). با این حال برخی از گوشههای این آواز شباهتهای فراوانی با موسیقی شمال ایران و به ویژه گیلان دارد.
از بین آوازهایی که جزء متعلقات دستگاه شور تلقی میشوند، دشتی بیشترین نزدیکی را با این دستگاه دارد. در آواز دشتی بر درجهٔ پنجم دستگاه شور تأکید میشود و این نت را نت شاهد آواز دشتی به حساب میآورند. این نت همچنین نت متغیر است و گاه یک ربع پرده بمتر میشود که سبب تمایز آواز دشتی از گوشهٔ حجاز (که در آواز ابوعطا به کار میرود) میشود. درجهٔ سوم شور، نت ایست آواز دشتی دانسته میشود و خاتمهٔ آواز دشتی نیز معمولاً در نت پایه شور است.
در برخی ردیفها گوشهٔ عشاق به عنوان اوج آواز دشتی ذکر شدهاست، اما از دید برخی، عشاق متعلق به دستگاه نوا است و استفاده از آن در آواز دشتی نوعی پردهگردانی تلقی میشود. بسیاری از ترانهها و لالاییهای محلی در ایران در آواز دشتی هستند. این آواز بهطور سنتی بسیار غمانگیز است و حتی گوشهای به نام «غمانگیز» نیز در ردیف این آواز وجود دارد. از این آواز در تعزیه بسیار استفاده میشود که هم به دلیل حس غمانگیز آن و هم به دلیل گوشآشنا بودن دشتی در فرهنگ موسیقی محلی ایران است. با این حال در دوران معاصر، قطعات زیادی در دشتی ساخته شدهاند که حالت غمانگیز و سوزناک ندارند و برعکس وجدآور یا حماسی هستند که سرود مشهور ای ایران از جملهٔ آنهاست.