حسین بن علی، امام سوم از امامان دوازده‌گانه شیعه امامیه و یکی از چهارده معصوم می‌باشد. به اتفاق همه منابع، نام و نسب او حسین بن علی بن ابی‌طالب بن عبدالمطلب بن هاشم است. جد مادری‌اش پیامبر اکرم (ص)، پدرش امیرمؤمنان علی (ع) و مادرش فاطمه (س) دختر رسول خداست
پیامبر او را به نام پسر دوم هارون، شَبیر، حسین نامید. (دولابی حسین را مشتق از حسن شمرده است.]) بنابر برخی روایات، امام علی (ع) دوست داشت که او را حرب بنامد، اما در نام‌گذاری بر پیامبر پیشی نگرفت.] بنابر روایات دیگر، نخست امام به نام عمویش، جعفر طیار (که در آن زمان هنوز در حبشه بود) جعفر نامیده شده بود، اما پیامبر نام او را به حسین تغییر داد. اما بنابر روایات شیعی، پیامبر بدواً و پیش از آن‌که نامی برای او انتخاب شود نام حسین را به امر خدا بر آن حضرت نهاد.(برای نقد محتوایی روایات دیگر به آدرس ذیل رجوع کنید] در برخی روایات تاکید شده است که نام‌های حسن و حسین از اسامی بهشتی بوده و پیش از اسلام سابقه نداشته‌اند