۱. در شناخت و معرفت سیر جدالی / جدل و مجادله یا دیالکتیک، یک مبحث مهم است. از افلاطون تا ارسطو، و سپس تا هگل، دیالکتیک جایگاه ویژه‌ای در فلسفه غرب دارد.
۲. نخستین بار ملائکه با خدا جدل کردند. سپس ابلیس؛ با خدا به مجادله پرداخت.
۳. اما مجادله‌ی عظما، جدل بیهوده‌ی کفار با آیات خداست، بدون علم لازم برای چنین مواجهه‌ای.
۴. دو دسته جدال در قرآن معرفی شده‌اند:
جدال مذموم: جدال با خدا و مجادله بر سر آیات خدا
جدال ممدوح یا احسن: جدال در دعوت به سبیل‌الله.
۵. جدل یک توانایی در همه‌ی ماست، که متأسفانه خصلت مذموم مجادله با حق به غیر علم، در عموم ما راسخ است؛ که خصلتی ابلیسی است. عادی‌ترین معضل این خصلت مذموم اخلاقی، محروم شدن از رسیدن به حق است.
* لذا یکی از مهم‌ترین تلاش‌های اخلاقی یک خردمند و اندیشه‌ورز مومن، زدودن خصلت مذموم جدل با حق و مجادله بیهوده با آیات الهی است، و متقابلاً تسلط و احاطه بر جدال احسن به عنوان شیوه‌ای موثر در دعوت به راه رب است. شاید این نکته یکی از مهم‌ترین مولفه‌های تقوای معرفتی محسوب شود.
کلبه کرامت
جلسه ۱۰۳۵ در سرفصل نقشه ابلیس و هندسه شیطانی
۱۹ مرداد ۱۴۰۲