در تازهترین برنامهی «گوشهنگار» که «موزیک خوب» با هدف آشنایی مخاطبانِ عامتر با دستگاهها و آوازهای ایرانی تهیه کرده است، این بار «بابک شهرکی» -نوازنده موسیقی اصیل ایران- دربارهی آواز بیات ترک توضیحانی داده و نمونههایی را نیز اجرا میکند.
---------------
بیاتِ تُرک یا بیاتِ زَند یکی از آوازهای موسیقی ایرانی است که جزو متعلقات دستگاه شور دانسته میشود. واژهٔ ترک در نام این آواز به مردمان ترک قشقایی اشاره دارد. در آواز بیات ترک، برخلاف دستگاه شور و برخی دیگر از متعلقاتش، درجهٔ سوم شور دارای اهمیت بسیاری است؛ چنانکه این درجه، نت شاهد بیات ترک دانسته میشود. نت آغاز و نت ایست بیات ترک نیز بر درجهٔ زیرپایهٔ شور قرار دارد. نت خاتمهٔ بیات ترک در ردیفهای مختلف، تفاوت دارد و گاه به جای نت زیرپایهٔ شور، بر درجهٔ دوم شور و حتی بر نت پایهٔ شور قرار میگیرد.
بیات ترک با دستگاه شور رابطهٔ نزدیکی دارد و برخی گوشههایش، از قبیل مهدی ضَرّابی (که بر نت شاهد شور تأکید دارند)، در تقویت این ارتباط مؤثر هستند. بیات ترک همچنین به دستگاه ماهور نیز نزدیک است و برخی گوشههای آن نظیر دلکش و شکسته را میتوان در بیات ترک نیز اجرا کرد. گوشهٔ جامهدران که در دستگاه همایون نیز وجود دارد، گاهی در مایهٔ بیات ترک اجرا میشود. اوج آواز بیات ترک با استفاده از گوشهٔ قرائی اجرا میشود. مهمترین گوشهٔ بیات ترک، گوشهٔ قطار است که گوشهای اصیل دانسته میشود و دوبیتیهای بابا طاهر را با آن اجرا میکنند.
آلبومهای آستان جانان، گل صدبرگ و شیدایی و قطعهٔ اندک اندک همگی در آواز بیات ترک هستند. اذان رحیم مؤذنزاده اردبیلی نیز در آواز بیات ترک (گوشهٔ روح الارواح) است. از بیات ترک در تعزیه، اذان و دیگر موسیقیهای مذهبی، از جمله موسیقی دراویش، استفاده میشود.